Onder een primitief strooien dakje zit een vrome grijsaard, gekleed in een laatmiddeleeuwse monnikspij met daarop een T-kruis geborduurd, biddend aan de oever van een beek.
Aan zijn leren riem hangt een buidelboek.
Zo'n buidelboek was een van de eerste gebonden boeken.
In de middeleeuwen waren boeken erg kostbaar.
Rondtrekkende priesters schreven in het buidelboek hun gebeden en handelslui noteerden de prijzen van hun artikelen of bij welke pleisterplaats ze terecht konden.
Het boek hing aan hun riem en was tamelijk zwaar, de kaft van hout bekleed met leer.
Dat had ook een groot voordeel: de drager kon zichzelf verdedigen.
Een dreigende klap met het boek en zeker de sloten, hield aanvallers op afstand.
Naast de oude man ligt een zwijn met een belletje in zijn rechteroor.
Man en zwijn trekken zich niets aan van de gedrochten die van alle kanten naderen.
Achter hen in het midden zien we een klooster afgebeeld met op de toegangspoort wederom een T-kruis.
Uit dit geheel blijkt onmiskenbaar dat hier Antonius is afgebeeld, de heilige woestijnvader die aan de wieg stond van het christelijke kloosterleven.
De Antonieten, leden van de naar hem vernoemde verpleegorde, mochten in de laatmiddeleeuwen hun varkens voorzien van een belletje vrij laten rondlopen als vergoeding voor de verpleging die zij verstrekten.
Op 17 januari, zijn feestdag, werden deze varkens geslacht en het vlees verdeeld onder de armen.
Hun kloosters en kleding voorzagen zij van een T-kruis of Antonietenkruis.
De legendes verhalen dat aan Antonius demonen zijn verschenen die poogden hem van het goede pad af te houden.
(Over)schildering
Uit onderzoek is gebleken dat het paneel oorspronkelijk aan de bovenzijde halfrond was, maar tot een rechthoek werd uitgebreid en dat de oorspronkelijke afbeelding daarna is overgeschilderd.
Algemeen wordt aangenomen dat deze overschildering door een navolger van Bosch is gedaan.
Mogelijk dat het oorspronkelijke schilderij wel van Bosch was.
Hoe deze oorspronkelijke voorstelling er heeft uitgezien, is door beschadigingen moeilijk te beoordelen.
De overschildering wijkt af van het werk van Bosch in zowel compositie, perspectief, stijl als techniek.
De afgebeelde monsters zijn eerder grappig dan afschrikwekkend, hetgeen in het werk van Bosch zelf gewoonlijk niet het geval is.
Jheronimus Bosch (circa 1450 - 1516)
Antonius (tussen 1510-40 en na 1574)
Olieverf op eiken, 73 x 52,5 cm
Madrid - Museo Nacional del Prado
