Paul Verheijen

SIXTUS II

paus van 257-258

Het Roomse Martelaarsboek herdenkt Sixtus II op 6 augustus, nu de feestdag van de Transfiguratie:
Te Rome aan de Via Appia in de catacomben van Callixtus, de geboorte van de zalige paus Sixtus II, martelaar. In de vervolging van Valerianus werd hij met het zwaard omgebracht en verwierf hij de kroon van het martelaarschap.
Sixtus werd op 30 augustus 257 gekozen tot bisschop van Rome als opvolger van Stefanus.
Op dit moment van de kerkgeschiedenis is het nog niet juist te spreken van ‘paus’ (zie boven)

In het jaar 258 woedde er een christenvervolging.
Keizer Valerianus heeft alle bijeenkomsten voor de christelijke eredienst verboden, ook die op de begraafplaatsen.
Op deze laat hij beslag leggen en kerken worden verbeurd verklaard.
Talrijke bisschoppen, priesters en diakenen werden ter dood gebracht en Sixtus II was een van de eerste slachtoffers.
Ondanks het verbod droeg Sixtus de mis op in een kapel boven de catacomben van Calixtus.
De gerechtsdienaren overvielen hem en stonden hem nog de tijd toe om de mis te voltooien.
Daarna werd hij - zittend op zijn cathedra - onthoofd.
Ook andere (sub)diakens die Sixtus II had aangesteld stierven de marteldood.
  • Januarius
  • Vincentius
  • Magnus
  • Stephanus
  • Felicissimus
  • Agapitus
  • Laurentius
  • Quartus (vermoedelijk ontstaan door een verschrijving van een kopiïst: diacones quattuor, 'vier diakens' geschreven als diaconus Quartus, 'diaken Quartus')
De dood van Sixtus en zijn zeven diakens maakt op de vroege kerk diepe indruk.
Hij wordt begraven in een zogenaamde pauscrypte op de plaats van zijn marteldood.
Damasus I liet later het volgende grafschrift aanbrengen:
In de tijd dat het zwaard Maria doorboorde, leerde ik, hier begraven, als herder het woord van God; toen plotseling de soldaten naar binnen stormden en me van de stoel sleurden. De gelovigen boden hun nek aan aan het zwaard, maar zodra de herder degenen zag die hem van de martelaarspalm wilden beroven, was hij de eerste die zichzelf en zijn eigen hoofd aanbood, niet tolererend dat de heidense razernij de anderen zouden schaden. Christus, die vergelding geeft, maakte de verdienste van de herder duidelijk door de kudde ongedeerd te laten
Cyprianus zegt het zo: Xystum in coemeterio animadversum sciatis VIII iduum augustarum die, et cum eo diaconos quatuor, 'Je weet misschien dat Sixtus op de begraafplaats (is) op de achtste dag voor de Idus van Augustus en met hem vier diakens.
'Diaconos Quatuor' wordt soms ook foutief gelezen als 'diaken Quatuor', waarmee het aantal door Sixtus aangestelde diakens dan op acht zou komen.
Van alle paus-martelaren wordt hij het meest vereerd.
Sixtus wordt aangeroepen voor het goed laten groeien van druiven en bonen.

Talrijke vroeg-christelijke voorstellingen tonen hem op middelbare leeftijd, meestal met een korte witte baard, soms als cefalofoor.
In andere voorstellingen zien we hem met een of enkele van zijn diakens.

Behalve Sixtus II zijn er nog vier andere pausen geweest die als pausnaam hebben gekozen voor Sixtus.
De laatste in die rij, Sixtus V, was paus van 1585-1590.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen