Paul Verheijen

VAN EYCK

Kruisiging & Laatste Oordeel

Drieluik?

Mogelijk betreft het hier de beide zijluiken van een drieluik of de deuren van een tabernakel of reliekschrijn, maar zeker is dat niet.
Het middenpaneel hiervan is in elk geval niet bekend.
De schilderijen werden in de 19de eeuw overgebracht van paneel naar doek.
De lijsten zijn origineel, met bijbelse teksten in het Latijn aangebracht in pastiglia, een decoratiemethode in reliëf om houtsnijwerk te imiteren.
De teksten op de lijst zijn ook gedeeltelijk vertaald in het Middelnederlands.

Kruisiging

De Kruisiging bestaat uit drie naadloos in elkaar overlopende scènes.
We zien van onder naar boven wenende vrouwen op de voorgrond, een levendig tafereel onder de kruizen, en tot slot de drie gekruisigden.
De hysopstengel met de spons azijn bevindt zich nog bij Jezus' hoofd, terwijl zijn zijde al doorstoken wordt, nadat zijn dood is geconstateerd.
Algemene bewondering wordt opgeroepen door de diepte achter de gekruisigden, waarvan het perspectief als subliem wordt beschouwd.
De stad moet Jeruzalem voorstellen.

Bijzonder is de maan die is geschilderd op de hoogte van het hoofd van gekruisigde links van Christus.
Het betreft een ondergaande maan, ongeveer een dag voor het derde kwartier die wellicht ongeveer een uur voor het middaguur ondergaat
Moeten we daarbij denken aan de zonsverduistering die plaatsvond bij Jezus' dood?

Laatste Oordeel

Het Laatste Oordeel is een compositie langs een verticale as, gevormd door Jezus en de engel.
Bovenin troont Jezus, als rechter.
Naast hem zijn moeder Maria en Johannes de Doper.
Zij zweven als het ware boven de uitverkorenen, de rechtschapenen.
In het midden houdt de aartsengel Michaël de onderwereld in bedwang.
Daar bestaat geen daglicht en lijkt het alsof de verdoemden gebaard worden door de Dood.
Jan van Eyck (ca 1390-1441) & atelier
Kruisiging en Laatste Oordeel (1440-41)
Twee paneeltjes olieverf op paneel overgebracht op doek, 56 x 20 cm elk
New York - MET
2016 Paul Verheijen / Nijmegen