Franciscus, herkenbaar aan een aureool, knielt evenwijdig aan het beeldvlak voor een rotsformatie die volledig in duisternis is gehuld en waarvan de aanwezigheid slechts kan worden vermoed. Zijn zware bruine kapucijnerhabijt (zie onder) is met een eenvoudig gedraaid koord om zijn middel gebonden en vertoont duidelijke tekenen van ouderdom. Opvallend is vooral de lichtgekleurde scheur op de rechterschouder, maar ook op de mouw en onder het koord zijn andere tekenen van slijtage te zien. De mouw is ook gerafeld bij de manchet. Met zijn bovenlichaam lichtjes naar de kijker gekeerd, staart Franciscus naar een schedel die in zijn uitgestrekte handen wordt gehouden. Op de grond voor hem, enigszins diagonaal en tegen een steen gestut, ligt een eenvoudig houten kruis. Geheel uitgevoerd in een somber palet van aardekleuren, wordt de compositie gedomineerd door de krachtige figuur van Franciscus. Zijn habijt, vallend in diepe plooien die glimmen van ouderdom, benadrukt zijn leven van armoede en verzaking in navolging van Christus. Franciscus is volkomen verzonken in meditatie. Hij houdt de helder verlichte schedel voorzichtig met beide handen vast, waarbij de schedel bijna in zijn richting lijkt te kijken, wat de intensiteit van deze mystieke dialoog onderstreept. Caravaggio heeft de stigmata van Franciscus nauwelijks geschilderd. De vlek op Franciscus rechterhand is misschien als stigma te beoordelen.
Kapucijnerhabijt
De kapucijnen ontstonden in 1525 als hervormingsbeweging. De orde wilde terugkeren naar de oorspronkelijke eenvoud van de franciscanen. De regel die Franciscus in 1209 had ingesteld wilden ze in ere herstellen. In 1528 verkreeg de orde de stichtingsoorkonde van Clemens VII (paus van 1523–1534). Ze mochten weer de strenge regel van Franciscus volgen, de baard dragen en de spitse kap, de cappuccio, waaraan hun naam is ontleend.
Opmerkelijk nu is dat Franciscus op het schilderij is gekleed in het habijt van de kapucijners. Mogelijk heeft dit te maken met het uitlenen van zo'n habijt aan Caravaggio door Orazio Gentileschiin 1603.
Van dit werk bestaan nog drie andere versies. De nog niet bevredigend beantwoorde vraag hierbij is of ze van de hand van Caravaggio zelf zijn of van een kopiïst.
Een daarvan bevindt zich in Rome in de Santa Maria della Concezione, een kapucijnerkerk. Moest Franciscus daarom afgebeeld worden in hun habijt?
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
Sint-Franciscus van Assisi mediterend (1606)
Olieverf op doek, 128 x 97 cm
Rome - Palazzo Barberini
Kopie of origineel?
Olieverf op doek, 130 x 98 cm
Rome - Santa Maria della Concezione (sacristie)
Olieverf op doek, 137 x 92 cm
Rome - Particuliere collectie
Olieverf op doek, 127 x 96 cm
Rome - Galleria Cesare Lampronti
