MEESTER VAN SAINT-GILLES

De doop van Clovis

Doorbraak

Op dit paneel van een anonieme schilder met de noodnaam 'Meester van Saint-Gilles' is de doop van koning Clovis (±466-511) door bisschop Remigius (zie onder) te zien, die plaatsvond met Kerstmis rond 496 in Reims.
Gregorius van Tours vertelde rond 580 in het tweede deel van zijn Historia Francorum het verhaal van deze doop.
Clovis' doop geschiedde mede door toedoen van zijn reeds tot het christendom bekeerde vrouw Clotilde.
Clovis omarmde het christendom en zijn doop betekende een doorbraak in de missionering onder de Franken.
In Parijs begon hij rond 500 bijvoorbeeld met de bouw van een aan Genoveva gewijde kerk, waar het koningspaar later ook begraven is.
De Legenda Aurea vertelt dat Clovis genezen werd van zware nierpijn bij het graf van Marta.

Met Clovis begon een bonte stoet aan Franse koningen met van hem afgeleide namen als Clodovicus, Lovis, Louis, Chlodovech, Ludovicus, Lodewijk, Chlodwig, Ludwig, enz.
Een vroom christen werd Clovis overigens allerminst: zijn wreedheid bleef onveranderd groot en iedereen die hij beschouwde als een potentiële belager van zijn macht, werd vermoord.
Soms staat Clovis op een lokale heiligenlijst wat hij dus niet te danken heeft aan een heilige levenswandel, maar aan het feit dat door zijn toedoen Gallië de christelijke godsdienst aannam.
Zijn feestdag is dan 27 november.

Beschrijving paneel

Clovis staat in een zandsteenkleurige, heuphoge wasbak met de handen samen in gebed, terwijl tien mensen rond de waskom staan en meer van een afstand toekijken.
Hij staat met zijn lichaam naar de kijker gericht, maar zijn hoofd helt iets naar links.
Hij draagt een kroon met juwelen over zijn kinlange bruine haar en kijkt naar rechts met donkere ogen onder donkere wenkbrauwen.
Het bassin staat op een fraai bewerkte grijze stenen sokkel.
Naast het bassin rechts van ons draagt Remigius een kardinaalrode tuniek over een wit kledingstuk met lange mouwen en giet uit een gouden schaal water over Clovis' hoofd.
Zijn linkerhand houdt hij omhoog naar Clovis gericht.
Hij draagt een met juwelen versierde gouden en zilveren puntmuts die de zijkanten splitst om de rode voering bloot te leggen, en een rijkelijk brokaatrode en gouden mantel met koningsblauwe voering.
Het bronskleurige medaillon dat aan zijn borst hangt, heeft een afbeelding van Christus Pantokrator.
Op de revers van zijn mantel staan Paulus met een zwaard en Petrus met een grote sleutel in de ene hand en een boek in de andere.
Een andere man in een gewaad van brokaat houdt de mouw van de opgestoken hand van de bisschop vast, terwijl nog vier mannen in een gewaad dicht bij elkaar staan.
Mogelijk is dit Vedastus van Atrecht (zie onder) die Clovis voor zijn doop onderrichtte.
Een oudere man in deze groep, met grijzend haar, houdt een gekrulde, gouden staf vast.
Vijf mannen kijken vanaf een balkon boven deze groep, langs de rechterrand van het paneel, naar het tafereel.
Achter hen siert een rij groen-zilveren orgelpijpen het balkon.
Naast het bassin links draagt een kleinere (of knielende?) man met tonsuur een witte jurk aan en houdt hij een groot, dik boek tegen zijn borst.
Het boek is gebonden in lichtbruin leer met metalen gespen en beslag.
Achter Clovis kijkt links Clotilde toe met haar haren achterovergekamd onder een goudkleurige sluier.
Twee mannen rechts naast haar dragen met bont afgezette mantels in rijk rood en donkergroen, en elk raakt Clovis' rechterarm aan.
Naast deze groep rond het bassin verzamelen zich meer mensen op een binnenplaats buiten de ingang van de kerk om de ceremonie te bekijken.
Ze dragen mantels en leggings in roze, smaragdgroen, lichtblauw of bruin.
Vooraan in de menigte houdt een man een wapen met lange steel vast met een bijlblad en een speerpunt.
Andere stenen gebouwen zijn zichtbaar rond de binnenplaats en een pauw strijkt neer op een boog boven de menigte, in de verte.

Remigius

Remigius van Reims, die het epitheton `apostel der Franken' heeft gekregen, werd rond 435 geboren en moet een uitstekende opleiding hebben genoten, reden waarom hij, jonger dan volgens de concilie-voorschriften was toegestaan, op 22-jarige leeftijd tot bisschop van Reims werd gekozen en gewijd.
Vanaf Clovis' troonsbestijging in 481 beinvloedde Remigius hem.
Remigius wijdde zich, nadat hij Clovis gedoopt had, geheel aan de christianisering van de Franken.
Hij was het die door de oprichting van een aantal belangrijke bisdommen en het bijeenroepen van een synode het fundament legde voor de kerkelijke organisatie van het rijk.
Zijn feestdag is op 1 oktober (translatie), soms ook 13 januari of 15 januari.
De Legenda Aurea plaatst hem in hoofdstuk 16 bij de januariheiligen.

Vedastus

De Legenda Aurea wijdt een kort hoofdstuk aan deze bisschop uit de tweede helft van de 5de eeuw, ook wel Vaast en Gaston genoemd.

Vedastus werd door de heilige Remigius tot bisschop van Atrecht gewijd. Toen hij bij de poort van de stad kwam en daar twee armen aantrof die een aalmoes vroegen, de een blind, de ander kreupel, zei hij tegen hen: ‘Goud en zilver heb ik niet, maar wat ik heb geef ik jullie.' En hij sprak een gebed en genas ze beiden.
In een verlaten kerk die met doornstruiken was overwoekerd, huisde een wolf *. Hij gebood hem te maken dat hij wegkwam en het niet te wagen daar nog eens terug te komen. En zo gebeurde het.
Ten slotte, nadat hij door woord en daad velen had bekeerd, zag hij in het veertigste jaar van zijn episcopaat een vuurzuil van de hemel neerdalen tot in zijn huis. Hij begreep dat zijn einde nabij was en korte tijd later ontsliep hij in vrede omstreeks het jaar des Heren 550. Toen zijn lichaam werd overgebracht, klaagde Audomarus, die van ouderdom blind was, dat hij het lichaam van de heilige niet kon zien. Meteen kreeg hij het licht in zijn ogen terug, maar later verloor hij het weer, op zijn eigen gebed.
^{(Legenda Aurea 40,3-11)}

Een aan Vedastus gewijde Vita, geschreven door Jonas van Bobbio in de eerste helft van de 7e-eeuw, verhaalt dat Vedastus eens bij een feestmaal aanwezig was.
Er stonden grote aarden potten vol bier waarvan sommige voor de heidenen en andere voor de christenen waren bestemd.
De potten voor de heidenen waren reeds naar heidens gebruik gezegend en men vroeg Vedastus de christelijke te zegenen.
Vedastius maakte echter een kruis over alle aanwezige vaten, waarop de heidense vaten in stukken braken.
Dit wonder maakte uiteraard grote indruk en Vedastus gebruikte het om de dwaalleer van het heidendom aan de kaak te stellen, waarop verschillende feestgasten zich bekeerden.

De liturgisch herdenkdag van Vedastus is op 6 februari.

^{* Een variant op deze legende spreekt over een beer}

Meester van Saint-Gilles
De doop van Clovis (±1500)
Olieverf op paneel, 62 x 46 cm
Washington - National Gallery of Art