Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Gebouwen Kunstenaars Boeken Exegese Familie (afgeschermd)


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

SINTERKLAAS

Echte bisschop - Legendevorming - Myrobliet - Attributen - Feestdagen

Echte bisschop

In Nederland is Nicolaas uitgegroeid tot de folkloristische figuur Sinterklaas. In Engels- en Duitssprekende landen is hij bekend onder de naam Santa Claus en geworden tot de Kerstman.
Over zijn geboortejaar lopen de bronnen uiteen van 250 tot 270.
Eensluidend zijn wel de vermeldingen van de geboorteplaats: Patras of Patara, een gehucht nabij de havenplaats Myra in het toenmalige Oost-Romeinse Rijk, waar voornamelijk christelijke Grieken woonden. Myra is het tegenwoordige Demre in Turkije.
Als sterfjaar worden echter weer verschillende data genoemd, van 313 tot rond 350. Zijn ouderdom varieert dus van 43 tot 100 jaar.
Wanneer Nicolaas volwassen is, wordt hij, evenals zijn oom, bisschop van Myra.
Dit zijn feitelijk alle historische gegevens.

Het bericht van Byzantijnse kerkhistorici dat Nicolaas op het concilie van Nicea in 325 uit woede de ketter Arius aan zijn goddeloze sikkebaard heeft getrokken, schijnt niet op historische gronden te berusten.

Legendevorming

De legendevorming kwam daarmee al snel op gang, waarbij zijn leven en werken grote overeenkomst met dat van Jezus Christus gingdn vertonen, de zogenaamde imitatio Christi.
De legendes over het leven van Nicolaas zijn ontleend aan tientallen oude literaire bronnen, waaronder hoofdstuk 3 van de Legenda Aurea.
Dit hoofdstuk kan als volgt worden onderverdeeld:
  • Naamsverklaring (3,1-7)
  • Bronvermelding (3,8-10)
  • Geboorte en jeugd (3,11-17) *
  • De arme buurman met zijn drie dochters (3,18-27) *
  • Tot bisschop gewijd (3,28-38) *
  • Schippers in nood (3,39-45) *
  • De graanschepen ten tijde van hongersnood (3,46-52) *
  • De afgod Diana (3,53-66) *
  • Drie onschuldige vorsten (3,67-105) *
  • Zijn dood (3,106-111) *
  • Een jood bedrogen (3,112-121)
  • Een jood wordt christen na een wonderbaarlijke inbraak (3,122-138)
  • Dodenopwekking van een door de duivel vermoord kind (3,139-148)
  • Wonder van de gouden beker (3,149-159)
  • Ontvoerde jongen wordt teruggehaald (3,160-169)
Alle legendes gaan vaak terug op verhalen over andere heiligen, al dan niet ook Nicolaas geheten, of zijn gebaseerd op volksfantasie.
Als voorbeeld hiervan noem ik de voorspelling van zijn oom * en de legende van de drie door een herbergier vermoorde priesterstudenten *.

Het Vaticaan voerde Sint-Nicolaas in 1969 van de lijst van heiligen af.
Daar was hij overigens pas in de 11de eeuw opgezet.
* Deze legendes worden behandeld bij de afzonderlijke bespreking van een kunstwerk over Nicolaas (klik op een afbeelding hierboven)

Myrobliet

De Legenda Aurea verhaalt over Nicolaas' graf:
Qui dum sepultus fuisset in tumba marmorea, a capite fons olei et a pedibus fons aquae profluxit et usque hodie ex ejus membris sacrum resudat oleum valens in salutem multorum.
Toen hij in een marmeren graf was gelegd, ontsprong aan zijn hoofdeinde een bron van olie en aan zijn voeteneinde een bron van water, en tot vandaag druipt uit zijn ledematen heilige olie tot genezing van velen.
(Legenda Aurea 3,108)
Nicolaas behoort door deze bijzondere gave tot de groep heiligen die myrobliet worden genoemd.

Attributen

Op bisschopsstaf en mijter na staan vrijwel alle attributen van Nicolaas in verband met een of andere legende.
  • paard en knechten
  • drie kinderen (scholieren / studenten) staande in kuip, tobbe of pekelvat
  • drie meisjes / maagden
  • drie gouden munten, ballen of appels
  • drie broden of geldbuidels (op een boek)
  • boot en anker
  • engel die mijter geeft
  • zwaard
  • gekneveld kind aan zijn voeten
  • houdt kind aan haren vast
  • met een doopvont

Feestdagen

Roomse Martelaarsboek:
6 december (Ad libitum)
Te Myra, de hoofdstad van Lycië, de geboorte van de heilige bisschop Nicolaas, belijder. Onder andere wondertekenen verhaalt men van hem deze merkwaardigheid, dat hij, ofschoon ver verwijderd, in een verschijning door vermaningern en bedreigingen keizer Constantinus afhield van de terechtstelling van enige personen, die zich op hem hadden beroepen, en dat hij hem bewoog tot vergevingsgezindheid..
9 mei (Translatie)
Eveneens te Bari in Apulië, namelijk de overbrenging van de heilige bisschop en belijder Nicolaas, uit Myra, een stad in Lycië.
De sinterklaastijd in Nederland vangt half november aan met de intocht van Sinterklaas op de eerste zaterdag na Sint-Maarten, 11 november, tot aan het feest zelf op Pakjesavond, de vooravond van 6 december.
Van grote invloed op de viering van het sinterklaasfeest is geweest een prentenboekje uit 1850 van de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman.
Deze website laat echter deze folklore buiten beschouwing en richt zich op de legendevorming rondom Nicolaas als heilige.
St.Nicholas Center van Virginia Theological Seminary.