Paul Verheijen

PIERO DELLA FRANCESCA

Boetedoening van Hiëronymus

Gesigneerd

Dit kleine schilderij is een van de weinige die Piero della Francesca signeerde.
De handtekening kwam aan het licht na een restauratie tussen 1968 en 1972 waarbij eerdere overschilderingen werden verwijderd.
Op een klein papiertje rechtsonder staat PETRI D[E] BURGO [SAN SEPOLCRO] OPUS MCCCCL.
Tussen de jaren 1440 en 1450 was Piero begonnen aan talrijke reizen.
Vanaf 1449 verbleef hij aan het hof van Lionello d'Este in Ferrara.
Mogelijk heeft hij voor hem dit paneeltje geschilderd bedoeld voor diens privédevotie.
Er bestaat discussie of het werk in zijn geheel eigenhandig door Piero is geschilderd of dat het misschien onvoltooid is.
Let op de vreemde linkerhand met de rozenkrans.
In geen enkel werk van Piero speelt het landschap zo'n prominente rol als hier.
De wolken, als cilinders die in de lucht hangen, zie je vaker in Piero's werk.

Combinatie

Het paneel voegt de drie traditionele voorstellingen van Hiëronymus samen.
We zien hem als penitente, een kluizenaar in de woestijn, gekleed in vodden, met een steen om zijn borst, een rozenkrans voor gebed en een getemde leeuw.
Mogelijk heeft die leeuw (Lionello) het thema bepaald voor de opdrachtgever.
De kardinaalshoed die op de grond ligt portretteert hem als kerkvader.
Op Hiëronymus als geleerde zinspeelt Piero door een nis in de rots af te beelden met boeken, die herinneren aan de erudiete activiteit van de heilige bijbelvertaler.

Hiëronymus kijkt naar een eenvoudig houten kruis dat niet meer goed is te onderscheiden door de vervlakte kleuren.
Het hangt aan de stam van de boom aan de uiterst rechtse rand.
De scène speelt zich af in een uitgestrekt landschap dat ongeveer driekwart van het paneel in beslag neemt.
In tegenstelling tot de traditionele iconografie is het geen woestijn, maar een met bomen omzoomde vlakte aan de voet van heuvels, waarin je ook een gebouw en een kronkelende rivier kunt zien stromen, die de bomen als een spiegel reflecteert.
Het werk, hoewel klein van formaat en in niet optimale conditie, toont verschillende typische kenmerken van Piero's kunst.
Het kleine stilleven van de boeken in de nis is met uiterste precisie en detail behandeld met aandacht voor de lichtgevende reflecties.

Er bestaat nog een paneel van vergelijkbare grootte met Hiëronymus en een donor, daterend uit ongeveer dezelfde periode.
Piero della Francesca (1412-1492)
San Girolamo penitente (1450)
Tempera op kastanjehout, 51 x 38 cm
Berlijn - Gemäldegalerie
2016 Paul Verheijen / Nijmegen