Paul Verheijen

ENRIQUE SIMONET

Paulus

Stuiterend hoofd

De marteldood van Paulus wordt voor de eerste keer verhaald in het apocriefe boek Handelingen van Paulus en Tekla, dat geschreven is tegen het einde van de tweede eeuw.
Toen ging Paulus met zijn gezicht naar het oosten staan. Hij hief zijn handen ten hemel en bad langdurig. En toen hij in zijn gebed in het Hebreeuws met de vaderen had gesproken, strekte hij zijn hals uit zonder verder te gaan. En toen de beul hem het hoofd afsloeg spatte er melk op de kleren van de soldaat. De soldaat en allen die daarbij stonden verbaasden zich toen ze het zagen en loofden de God die Paulus een zodanige eer waardig had gekeurd. Ze gingen weg en berichtten de keizer wat er was gebeurd.
(Handelingen van Paulus en Tekla, reconstructie vervolg 5)
De datum van de dood varieert al in de oude bronnen, die hem plaatsen tussen de door Nero zelf ontketende vervolging na de brand van Rome in juli 64 en het laatste jaar van zijn heerschappij, namelijk 68.
Latere tradities zullen twee andere elementen nader preciseren.
- Zijn marteldood vond plaats aan de Aquae Salvae, aan de Via Laurentina, met een drievoudig stuiteren van het hoofd, waarvan elke stuitering een golf water deed opspuiten, waardoor de plaats tot op de dag van vandaag Tre Fontane genoemd wordt.
- Zijn begrafenis vond niet alleen buiten de stad, zo’n twee mijl gaans langs de Via Ostiense plaats, maar meer precies op het erf van Lucina, die een christelijke meesteres was.
Daar richtte in de vierde eeuw keizer Constantius een eerste kerk op, nu bekend als de Paulus buiten de muren, die later groots werd uitgebreid door de keizers Valentinianus II, Theodosius en Arcadius.

Rome

Enrique Simonet uit Valencia kon in 1887 met een studiebeurs gaan studeren in Rome, waar hij met dit schilderij zijn eerste belangrijke werk schilderde.
Zijn werken worden vooral gerekend tot de academisch-realistische stijl, onder invloed van de Europese kunstacademies en universiteiten.
Het realisme was een stroming in de 19e-eeuwse beeldende kunst, theater en literatuur, waarin gestreefd werd naar het weergeven van de werkelijkheid.
Paulus is vastgebonden aan een afgebroken zuil.
De beul heeft het zwaard waarmee hij hem heeft onthoofd op de grond laten vallen op het bovenkleed van Paulus, waardoor Paulus traditiegetrouw onmiddellijk met dit attribuut verbonden wordt.
Het hoofd van Paulus ligt ondersteboven op de grond en wordt omgeven door een lichtkrans.
Simonet plaats de executie in een duidelijk Romeinse context met lauwerkransen rond enkele hoofden van de vele toekijkende magistraten, soldaten met helmen, waaronder de aquilifer, de soldaat die de aquila, het veldteken met de adelaar, van het legioen draagt.

Citaat

Als het niet te cabaretesk was, zou ik het graag Het Licht op de Grond willen noemen, want het hoofd van Paulus, dat na de onthoofding op de grond terechtgekomen is, geeft licht, een heel fel licht. Tot ontsteltenis van de beul en de vele omstanders.

Rik Zaal - Spanje, een reisgids, Amsterdam / Antwerpen 2002, p.258-262
Enrique Simonet (1866-1927)
La decapitación de San Pablo (1887)
Olieverf op canvas, 400 x 700 cm
Malaga - Catedral Nostra Signora de la Encarnación
2016 Paul Verheijen / Nijmegen