JAN STEEN
Tobiasnacht
Werk 1
Jan Steen is vooral bekend om zijn vaak grappige schilderijen van rommelige huishoudingen. Minder bekend van hem zijn de bijbelse verhalen die hij schilderde. Op dit werk uit de collectie Goudstikker zien we een jong stel knielen voor een hemelbed. Engeltjes krioelen rond het bed dat evenals de vloer bezaaid is met bloemetjes. Een hond ligt te slapen en schijnt zich van het hele tafereel weinig aan te trekken. Hebben we hier weer te maken met zo'n spreekwoordelijk geworden huishouden van Jan Steen? Bij een restauratie van dit werk in de jaren 60 van de vorige eeuw kwam aan de rechterzijde een deel van een vleugel en een zwaardschede tevoorschijn die waren overgeschilderd. |
Werk 2
Museum Bredius In Den Haag had dit schilderij van een engel die een soort draak met een ketting vastbindt. Op de tafel brandt iets dat een enorme walm veroorzaakt. |
Werk 1 + 2
Nadat op werk 1 de vleugeltip ontdekt was werd duidelijk dat de werken 1 & 2 oorsponkelijk één geheel zijn geweest. Besloten werd beide schilderijen weer tot één werk terug te restaureren, hetgeen in 1996 geschiedde en waarbij men het vermoeden uitte dat het werk - vermoedelijk geschilderd rond 1660 - nog groter is geweest en dat het jonge paar het centrum vormde van de compositie. Jan Steen beeldt hier een scène uit die ik kortweg De Tobiasnacht noem om een oude en in de vergetelheid geraakte benaming nog eens te gebruiken. Van Dale: Tobiasnacht: benaming voor de reeks nachten van onthouding na het huwelijk, in de middeleeuwen door de kerk voorgescheven. |
Het verhaalDe scène is afkomstig uit het deuterocanonieke bijbelboek Tobit.Jan Steen beeldt een scène uit hoofdstuk 8 van het verhaal in 'schilderlijke' vrijheid uit. Rafaël boeit de demon, voorgesteld als een kleine draak, met een ketting bij het bruidsbed van Tobias en Sara. In het verhaal gebeurt dat verderweg in Egypte. Je zou bijna gaan denken dat dit misschien ooit de reden geweest is het schilderij in tweeën te splitsen. Tobias en Sara zijn in gebed bij hun huwelijksbed, nadat Tobias hart en lever uit een eerder gevangen vis flink heeft laten roken om de demon - die al zeven eerdere echtgenoten van Sara had gedood - te verdrijven. Lever en hart van de vis branden op de wierookschaal. Tobias' reistas ligt op de grond. In het bijbelverhaal bidden Tobias en Sara staande. Op het schilderij wordt er geknield. Sara bidt met open armen, de zogenaamde orante-houding, en Tobias vouwt zijn handen. De aan deze scène voorafgaande huwelijksvoltrekking heeft Jan Steen drie keer op doek vastgelegd. Zie de webpagina HUWELIJK VAN TOBIAS EN SARA Steen schilderde verder nog de latere genezing van Tobits blindheid, maar dit werk is bij een brand in museum Boijmans in 1864 verloren gegaan. |
|
Jan Steen(1626-1679)
De huwelijksnacht van Tobias en Sarah (circa 1660) Olieverf op doek, 81 x 123 cm Den Haag - Museum Bredius |