RUBENS

Ivo van Bretagne

Advocaat van de armen

Ivo Hélory werd in 1253 geboren op het landgoed Kermartin bij Minihy-Tréguier (departement Côtes-d'Armor, Bretagne) geboren. Hij studeerde zo fanatiek theologie te Parijs en rechten te Orléans dat hij nooit sliep. Hij werd na zijn priesterwijding eerst pastoor te Trédrez en te Louannec. Werd vervolgens aangesteld als officiaal, kerkelijk rechter van het bisdom, eerst te Rennes en later te Tréguier. Hij was de advocaat van de hulpelozen en onderdrukten, die hij pro deo voor wereldlijke en kerkelijke rechtbanken verdedigde.
In 1297/98 deed hij afstand van dit ambt en trok hij zich terug op Kermartin, waar hij na een leven in dienst van de armen volgens het ideaal van Franciscus in 1303 stierf. De zaligverklaarde graaf Carolus van Blois (1319-1364; feestdag 29 september) schreef zijn Vita.

Voor Ivo zong men:

Sanctus Yvo erat Brito
Advocatus et non latro
Res miranda populo

Sint Ivo was Breton
Advocaat en geen boef
Een wonderlijke zaak voor het volk

Ivo, in 1347 gecanoniseerd, werd niet alleen de tweede patroon van Bretagne, maar ook patroon van de juristen, magistraten, advocaten en procureurs, van juridische faculteiten en haar professoren, en daarnaast ook van de weeskinderen. Ivobroederschappen wijdden zich in Frankrijk, Italië en in Brazilië aan de rechtsbescherming der armen. Vanuit Bretagne verbreidde Ivo's verering zich vanaf de 15e eeuw over heel Frankrijk, over Italië en de Lage Landen.
Hij wordt afgebeeld in toga en baret met rol papier, boek(en), leren (geld)tasje, ganzeveer en inktpot als attributen. Soms wordt hij als symbool van christelijke rechtspraak afgebeeld tussen een rijke en een arme man als variant op het Salomonsoordeel.

Het Roomse Martelaarsboek herdenkt hem op 19 mei.

Lohaneti, in Britannia minore, sancti Ivonis, Presbyteri et Confessoris; qui, pro Christi amore, causas pupillorum, viduarum ac pauperum defendebat.
[Te Lohancec in Bretagne de heilige priester-belijder Ivo. Ter liefde van Christus nam hij de verdediging op zich van weduwen, wezen en armen.]

Rubens heeft Ivo afgebeeld met een vrouw en twee kinderen die model staan voor alle weduwen, wezen en armen. Het perkament in zijn hand stelt vermoedelijk een rekest, verzoekschrift voor. Het ambt waarvan Ivo afstand deed, heeft Rubens ten onrechte opgevat als het bisschopsambt door mijter en bisschopsstaf op de grond af te beelden. Een cherubijntje komt aanzweven om Ivo met de heiligenkrans te kronen. Rechts is een grote houten lessenaar te zien met daarboven een plank, waarop boeken en documenten liggen. Deze verwijzen naar Ivo's juridische kennis en werk als jurist. De boeken symboliseren wet, recht en geleerdheid. Aan een haakje hangen meer perkamenten die mogelijk juridische akten voorstellen.
Het werk werd oorspronkelijk gemaakt voor het jezuïetencollege in Leuven.

Peter Paul Rubens (1577-1640)
Sint Ives van Tréguier (1615)
Olieverf op doek, 29 x 22
Detroit - Institute of Arts