SANTA MARIA MAGGIORE ROME

Herodes de Grote

Mozaïeken

Veel tijdperken in de kunstgeschiedenis, inclusief de Romeinse tijd, hebben in de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome hun sporen achtergelaten.
Het interieur is echter tegenwoordig niet identiek aan de oorspronkelijke basiliek die werd gebouwd in opdracht van Sixtus III (paus van 432-40; feestdag 28 maart) ter ere van Maria.
De mozaïeken van het middenschip en op de triomfboog uit die 5e eeuw zijn wél bewaard gebleven en vormen nu een kostbare kunstschat.
Het mozaïek in de apsis is in de 13e eeuw vervangen door het huidige met de kroning van Maria.
Men vermoedt dat het onderwerp oorspronkelijk een Madonna met Kind was omgeven door martelaren.

Op grond van een een stilistische analyse gaat men ervan uit dat aan de triomfboog vijf kunstenaars hebben gewerkt.
De mozaïeken hierop stellen de vervulling voor van de profetieën van het Eerste Testament door de geboorte van de Messias.
Alle scènes beelden de kindsheid van Jezus uit en zijn in drie boven elkaar liggende registers geordend, met een veld links en rechts.
Deze webpagina gaat over de twee scènes in het derde register waarin een tronende, als Romeinse keizer geklede Herodes een sleutelpositie vervult.
Gezien het verloop in het verhaal van Matteüs moeten ze van rechts naar links worden bekeken.

Herodes ontvangt de wijzen uit het Oosten in Jeruzalem

Op de rechterscène ontvangt Herodes in Jeruzalem vertegenwoordigers van niet-joden: de drie wijzen uit het Oosten.
Hij is omringd door als heidense Romeinse priesters uitgedoste schriftgeleerden met geopende boekrol en Romeinse soldaten.
De wijzen zijn uitgedost met een Phrygische (dus heidense) muts.
Merk op dat in het rechter register onder deze scène niet Jeruzalem, maar de stad Betlehem is afgebeeld.

Herodes geeft opdracht tot de kindermoord in Betlehem

Op de linkerscène ontvangt Herodes vertegenwoordigers van de joden: de moeders van Betlehem met hun onnozele kinderen.
Hoewel hij ook hier omgeven is door Romeinse soldaten vertoont dit mozaïek nog geen spoor van wreedheid zoals we kennen van latere uitbeeldingen van deze kindermoord.
We zien slechts een gebaar van Herodes en een uitgestoken hand van een soldaat.
Slechts een klein kruisje op het hoofd van een kind herinnert aan het martelaarschap van de kinderen.
Ondanks zijn uiterlijk en imponerende omgeving is de koning tegenover Jezus de machteloze, net als trouwens ook de Romeinse keizer op wie hij lijkt.

In het linker register onder deze scène is de stad Jeruzalem weergegeven.
Je zou dus bijna vermoeden dat de beide scènes die zich afspelen in Jeruzalem en Betlehem abusievelijk van plaats zijn verwisseld.