Invloed van Caravaggio?De vaak geopperde invloed van Caravaggio op het werk van José de Ribera, ook wel Giusep(p)e (de) Ribera geheten, wordt niet door elke kunsthistoricus erkend.Andere invloeden hebben zijn artistieke werk eveneens bepaald. Italiaanse schilders als Correggio en Veronese, de Vlaamse School met Rubens en Antoon van Dyck en de Spaanse School (Sevilla) met Velázquez worden in dit verband ook genoemd. Beide scholen onderscheidden zich door hun meer zinnelijke en vrouwelijke aspecten. Niettemin kwam Ribera mogelijk al door zijn leraar en later vooral door zijn verblijf in Italië in contact met Caravaggistische invloeden zoals het gebruik van tenebroso (op zijn Frans en Italiaans respectievelijk clair-obscur en chiaroscuro genoemd). Diens zogenaamde realisme laat Ribera zien in zijn voorstellingen van oude, gebrekkige mensen zoals heilige boetelingen. |
Christelijk lijdenNa zijn vestiging in Napels werd Ribera de grondlegger van de Napolitaanse school (van Tenebristen) met dramatische chiaroscuro-effecten vol diepgloeiende kleuren.Andere kenmerken van zijn stijl betroffen de expressiviteit van de personages en het weglaten van overbodige verhalende elementen, zodat de achtergrond tot een minimum beperkt werd. Zijn realistische inslag was bijvoorbeeld ook af te lezen aan zijn oog voor details, omdat hij ook een buitengewoon kundig schetser was. Ribera's losse en ook wel heftige kwastgebruik (alla prima) betekende echter niet dat zijn schilderwerk het aan zorgvuldigheid en levendigheid ontbrak. In vergelijking met Caravaggio zou Ribera volgens de ene kunsthistoricus eerder als grotesk en subjectief, volgens de ander zou zijn realisme meer als wrang, bijtend en zelfs gruwelijk te betitelen zijn. Wreedheid zou zelfs een karakteristiek zijn van de Napolitaanse School. In ieder geval werden martelscènes door de maniera grande waarin ze geschilderd waren, verheven tot de ultieme retoriek van het christelijk lijden. Zijn weergave van het gewone individu die juist uit die sterfelijke mensheid voorkwam, ging bij Ribera met meer sympathie gepaard. |
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |