ANSELMUS VAN CANTERBURY
ScholastiekScholastiek is de middeleeuwse filosofie die als onderwijsmethode tot ontwikkeling kwam in de stedelijke scholen en verder uitgebouwd werd aan de universiteiten. Aan de hofschool van Karel de Grote begonnen in de 9e eeuw de cultuur en de filosofie weer op te bloeien. De filosofie werd gezien als een ancilla theologiae, een dienstmaagd van de theologie. Geleidelijk ontwikkelt zich in kloosters, domscholen en aan de hoven weer wetenschap.Een belangrijke vertegenwoordiger van de vroege scholastiek was Anselmus van Canterbury (of van Aosta) (1033-1109), een benedictijner monnik, bisschop en theoloog, die in 1033/34 te Aosta (Piemonte) werd geboren. Na een aantal jaren als prior en abt van het klooster Bec in Normandië werd hij in 1093 bisschop van Canterbury en primaat van Engeland. Zijn graf bevindt zich in de kathedraal van Canterbury. In 1720 werd hij uitgeroepen tot kerkleraar. Zijn kerkelijke feestdag is 21 april. Vooral door twee stellingnamen heeft Anselmus grote invloed gehad op het westerse denken. Hij wilde de redelijkheid doen inzien van geloofswaarheden en zocht en vond daartoe een voor zijn tijd volstrekt nieuwe methode: een rationele bewijsvoering zonder beroep op autoriteit. Toon iemand aan dat er niets hogers denkbaar is dan het, aan het geloof ontleende, begrip 'god' en hij zal juist daardoor weten dat aan dit hoogst denkbare begrip een werkelijke natuur moet beantwoorden. Niet het inzicht leidt tot geloof, maar credo ut intelligam (ik geloof om tot inzicht te komen) was Anselmus' uitgangspunt. Vervolgens stelde hij in zijn belangrijkste geschrift, Cur Deus homo (Waarom God mens werd) dat de incarnatie middel was tot genoegdoening van de menselijke schuld tegenover God. Daarom werd God mens. Verder deden in de laat-middeleeuwse discussies over de vraag of Maria al dan niet gedeeld heeft in de erfzonde, de voorstanders van haar 'onbevlekte ontvangenis' een beroep op zijn werken, vooral op een van de negentien bewaard gebleven gebeden. Hij meende weliswaar dat Maria met de erfzonde ontvangen was, maar dat zij desondanks de grootst mogelijke heiligheid heeft bezeten die na de heiligheid van God denkbaar is, omdat zij door haar geloof geheiligd was. Om die redenen noemt de kerkleraar Maria toch Immaculata, de Onbevlekte. Hij voerde als eerste het feest van Maria's onbevlekte ontvangenis in zijn bisdom in. Anselmus werd afgebeeld als bisschop met kazuifel, mijter en staf, of als abt, soms met schrijfveer of kerkmodel. Zijn afbeelding stond vanaf de 15e eeuw in dienst van de propaganda van de idee van Maria's 'onbevlekte ontvangenis’. Hij begeleidt dan Maria met bijvoorbeeld een banderol waarop een uitspraak uit zijn werken. Hij wordt ook afgebeeld samen met heiligen die zich ook hebben uitgelaten over de vraag of Maria al dan niet beladen was met de erfzonde. Zie een werk van Piero di Cosimo uit circa 1510. Anselmus wordt door Dante genoemd zijn Divina Commedia: Natàn profeta, e 'l metropolitano Afbeelding: Portugese school, 18e eeuw |