Paul Verheijen

PIERO DI COSIMO

Onbevlekte Ontvangenis

Dispuut

Piero di Lorenzo was een Florentijnse schilder die zijn opleiding volgde in het atelier van Cosimo Rosselli en daarom nu Piero di Cosimo wordt genoemd. Onder zijn vroege werken vinden we hem als zijn assistent bij het schilderen van de fresco's op de wanden van de Sixtijnse Kapel. De belangrijkste informatiebron over hem is Giorgio Vasari, die hem in zijn Vite afbeeldt als een verstrooide excentriekeling die een meer dierlijk dan menselijk leven leidde. Een voorbeeld:
Hij at niet anders dan de hardgekookte eieren die hij, teneinde op vuur te bezuinigen, tegelijk met de lijm kookte: en dan niet zes of acht tegelijk, maar een stuk of vijftig, die hij in een mand bewaarde en een voor een opat; in deze levenswijze had hij vreemd genoeg zoveel plezier, dat ieder ander leven vergeleken met het zijne hem een slavenbestaan toescheen.
Geen van zijn schilderijen die bij ons terecht zijn gekomen, is betrouwbaar gesigneerd, gedateerd of gedocumenteerd en de huidige toeschrijvingen zijn voornamelijk afhankelijk van de door Vasari verstrekte informatie.

Onder zijn schilderijen van religieuze aard is zijn hier afgebeelde Onbevlekte Ontvangenis met Heiligen de belangrijkste. Dit schilderij lijkt de enige gesigneerde en gedateerde Di Cosimo te zijn. De handtekening en de datum op de onderkant van het paneel ('Pier di Cosimo 1480') worden echter beide beschouwd als een latere toevoeging, omdat de stijl ervan verwijst naar de laatste jaren van zijn leven, ergens in de jaren 1510.
In het onderste vlak zijn van links naar rechts de volgende zes heiligen geschilderd die zich allen hebben uitgelaten over de vraag of Maria al dan niet beladen was met de erfzonde. Het ontwerp is ongebruikelijk, gebaseerd op het schuine blok waarop Franciscus en Hiëronymus knielen, dat het onderste midden van het paneel domineert. Dit platform lijkt een verlengstuk van een altaar.

Het bovenste gedeelte omvat en ongewoon oude en goedaardig ogende God de Vader die de Maagd met een staf aanwijst om haar Onbevlekte Ontvangenis aan te duiden, terwijl hij hoffelijk een tablet naar haar toe draait. Hij is in gezelschap van zes gedeeltelijk afgebeelde engelen.

De figuur van de jonge Maagd wordt vanwege de symmetrie gespiegeld met een extra engel in volledige lengte, die fysiek steviger lijkt dan de Maagd.
God, de engelen en alle zes heiligen hebben tabletten of banderollen bij zich met teksten die op een of andere manier verwijzen naar de onbevlekte ontvangenis.
Piero di Cosimo (1462-1522)
Immacolata Concezione con Santi (±1510)
Tempera op paneel, 184 x 178 cm
Fiesole - Convento di San Francesco
2016 Paul Verheijen / Nijmegen