CHRISTOFFEL
Hondekop - Reisheilige - Legenda Aurea |
Hondekop
De legende van Christoffel is ontstaan in de wereld van het oosterse christendom, resulterend in een mengelmoes van vóórchristelijke opvattingen en vrome fantasie.
Vermoedelijk is Christoffel een versmelting van drie historische martelaren die ter dood waren gebracht in 250 en 303. In de 5e eeuw werden aan de oostelijke oever van de Bosporus relieken van een verder onbekende martelaar Christophoros vereerd. De gnostieke Akten van Bartolomeus uit diezelfde tijd schrijft dat apostelen op hun reis door Partië begeleid worden door een man, Christianus, een zogenaamde kynokephalos, in het Latijn canineus, een reusachtige menseneter met een hondekop. Uiterlijk in de achtste eeuw raakt het verhaal over de martelaar vermengd met een fantasieverhaal over een hondskoppige kannibaal van reusachtige gestalte. In een oosterse Passio uit de 8e eeuw werd een zekere Reprobus door de apostelen gedoopt en kreeg hij naast de naam Christophoros (van zijn soortgenoot uit de genoemde Akten) ook de menselijke spraak. Hij predikte, verrichtte wonderen zoals het laten ontspruiten van zijn dorre reisstaf, bekeerde koning Dagus (Decius?) en was in de kerker bestand tegen bekoringen van meisjes, die hij tot bekering bracht en die met hem de marteldood stierven. Tenslotte kwam hij, ongeschonden door vele martelingen (een op de heilige afgeschoten pijl trof daarbij de koning) om door het zwaard. Volgens weer latere versies vroeg Christoffel God om een hondekop om verschoond te blijven van aardse verzoekingen en kwam hij aan zijn einde doordat hij met een molensteen om de hals in een rivier werd gegooid, waarna alle tegenstanders van de held vervolgens ten onder gingen. Een van de versies van deze Passio, aangeduid als BHL 1766, raakt wijd verbreid in de westers-christelijke wereld. Later wordt deze versie aangevuld met een inleiding waarin Christoffel het Christuskind over het water draagt. Deze inleiding overheerst uiteindelijk de oorspronkelijke legende. De legende van Christoffel is voor een deel ook te beschouwen als een verchristelijking van de mythe van de Egyptische god Anubis die Horis, zoon van de zonnegod Ra, over de Nijl droeg. Anubis werd altijd met de kop van een jakhals afgebeeld. Op oosterse ikonen* heeft Christoffel het hoofd van een hond en draagt hij gewoonlijk een crucifix en niet het Kind Jezus. * Afbeelding: 1685 - Anoniem (Athene - Byzantijns Museum) |
ReisheiligeChristoffel werd beschermheilige van alle reizigers en Christoffel-medailles zijn / waren een bekend attribuut in auto's.In Nederland werden in verschillende plaatsen Christoffelbroederschappen opgericht specifiek voor het inzegenen van voertuigen. Dit gebeurde onder andere in Tilburg, Hoeven en Roermond. De wijding in Tilburg die in 1926 plaatsvond, in navolging van Frankrijk en België, was vermoedelijk de eerste in Nederland. Christoffel is verder bekend als pestheilige en een van de veertien noodhelpers. Zijn feestdag op de kerkelijke kalender is 24 juli of 25 juli, maar sinds 1969 is hij daarvan officieel geschrapt, zijnde té legendarisch. Enkele verschillende oosterse kerken herdenken hem op 28 april, 9 mei of 10 juni. |
Legenda AureaHet verhaal van de Christusdrager is vooral bekend geworden door hoofdstuk 96 van de Legenda Aurea.Deze versie van Jacobus de Voragine is gebaseerd op oudere versies van de legende en bevat 'herschrijvingen' van verhalen uit het Eerste en Tweede Testament. De martelingen en verzoekingen die Christoffel ondergaat zijn weinig anders dan die van andere martelaren uit de eerste eeuwen van het christendom volgens hun meestal legendarische Vita. Opvallend is dat hij Christoffel aan het begin niet canineus (hondachtige) noemt, maar cananaeus (Kanaäniet). Of dat met opzet of per vergissing is, weten we natuurlijk niet. |