Paul Verheijen

AARTSENGEL GABRIËL

Bijbel
Koran
Suikerheilige

Bijbel

Gabriël, de engel die altijd in Gods nabijheid is (Lucas 1:19), komt zowel in het Eerste als Tweede Testament voor. Zijn naam betekent God is mijn krijgsman.
  • In het boek Daniël brengt hij goddelijke openbaringen aan de profeet over (Daniël 8:16-26 en 9:21-27).
  • Volgens laat-joodse geschriften was hij een van de hoogste engelen.
  • In het Tweede Testament treedt hij op als aanzegger van het begin van de messiaanse tijd door de geboorte van Johannes de Doper bij Zacharias en die van Jezus bij Maria aan te kondigen (Lucas 1:11-20 en 1:26-38).

Koran

Gabriël (Djibril) komt op drie plaatsen voor in de Koran. Volgens de islam kan alleen de aartsengel Djibril een openbaring naar de profeten brengen, aangezien dit zijn enige taak is. Hij is een van de grote vier aartsengelen en tevens de grootste en eervolste onder hen. In de Koran noemt God na zijn eigen naam direct de naam van Djibril. Daarna volgen de overige aartsengelen. De islam kent aan Djibril onvoorstelbare kracht en wijsheid toe.

In de islam wordt de engel Israfiel (Israfil) vaak genoemd als degene die op de bazuin blaast om het Laatste Oordeel aan te kondigen. In sommige latere christelijke en islamitische volksverhalen wordt deze rol ook aan Gabriël toegeschreven. Dit idee werd in de middeleeuwse christelijke kunst en literatuur steeds populairder, vooral in Westerse tradities.
In de Openbaring van Johannes zijn zeven engelen die op bazuinen blazen, niet specifiek de engel Gabriël (Openbaring 8 en 9, en later nog in Openbaring 11). Elke bazuin kondigt een oordeel of gebeurtenis aan die op aarde plaatsvindt. Dit kan hebben bijgedragen aan het beeld van Gabriël als de bazuinblazer in de christelijke iconografie.

Suikerheilige

In de nieuwe tijd werd Gabriël patroon van de postbeambten en krantenbestellers. Hij werd door Pius XII zelfs aangesteld tot patroon van de radio en later ook van de televisie.
Zijn attributen zijn in het Oosten een kosmosbol of een scepter, in het Westen een staf of een lelietak. Vaak draagt hij een banderol met Ave Maria gratia plena dominus tecum, Wees gegroet Maria, vol van genade; de Heer is met u. Gabriëls feestdag valt op 24 maart, daags voor het feest van Maria-Boodschap. Sinds 1969 is zijn officiële feestdag verschoven naar 29 september.

In Kemmel (West-Vlaanderen) wordt elk jaar op Tweede Pinksterdag een 'zoetemarkt' georganiseerd ter ere van drie zogenaamde suikerheiligen. Naast Gabriël zijn dat Sint-Maarten en Sint-Nicolaas. Het uitdelen van zoetigheden op de feestdagen van deze laatste twee heiligen is een tamelijk bekend folkloristisch gebruik. Voor Gabriël is dat minder duidelijk. Interessant in dit verband is mogelijk dat in Scandinavische landen het feest van Maria Boodschap vaak Vårfrudagen wordt genoemd. In Zweden is deze naam in de volksmond verbasterd tot Våffeldagen, omdat het lijkt op våfflor, 'wafels'. Hierdoor is het in Zweden een traditie geworden om op deze dag wafels te eten. Hoewel de traditie in Scandinavië al heel oud is, werd de Internationale Wafeldag op 25 maart als wereldwijd fenomeen pas in de late 20e eeuw populair. Vanaf dat moment begon de viering zich buiten Scandinavië te verspreiden, vooral dankzij de invloed van sociale media en internationale foodcultuur.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen