MARIA ZEVEN SMARTEN
|
||
Smartelijke momenten
De zeven smarten zijn een opsomming van zeven momenten uit het leven van Maria die pijnlijk voor haar moeten zijn geweest. Het zwaard waarover Simeon spreekt bij de eerste smart heeft ertoe geleid dat alle smarten werden gesymboliseerd met een zwaard. Dat het aantal van zeven nogal geforceerd aandoet heeft ongetwijfeld te maken met de symboliek van het getal zeven. De smarten 4 tot en met 7 zijn feitelijk alle te herleiden tot één smart: de kruisdood van Jezus.
In de 15e eeuw werden de zeven smarten al liturgisch gevierd in Keulen en Erfurt. De verering werd vervolgens vooral bevorderd door de servieten. In de 17e eeuw werden er zelfs twee feestdagen voor ingesteld: op de vrijdag na passiezondag en op de derde zondag in september. Pius VII voerde na zijn terugkeer uit de gevangenschap van Napoleon het tenslotte in als feest voor de gehele kerk op 15 september, zijnde het octaaf van het feest van Maria Geboorte (8 september). Ook de oosterse kerken namen het thema over in een speciale icoon, genaamd Semistrelnaja, lett:zeven pijlen. Afbeelding: Russisch icoon, 19e eeuw, tempera op doek en paneel, 35 x 31 cm (Uden - Depot Museum Krona) |
||
Zeven zwaardenIn de westerse iconografie wordt O.L.V. van Zeven Smarten, ook wel Regina Martyrum of Mater Dolorosa genoemd, afgebeeld als een vrouw van wie het hart doorstoken is met zeven zwaarden en/of omgeven door medaillons waarop de smarten zijn uitgebeeld, vergelijkbaar met afbeeldingen van de Mysteries van de Rozenkrans. Vaak wordt ze als oudere vrouw afgebeeld, waarbij alle aandacht uitgaat naar de expressie op het gezicht. Maria neemt meestal een biddende en berustende houding aan. Normaal draagt ze eenvoudige kleding zoals voor joodse vrouwen geldt. In de 17de-eeuwse Spaanse canon wordt Maria veelal gekroond voorgesteld en draagt ze een grote mantel uit zwart fluweel die kostbaar is geborduurd.Hieronder verwijzen zeven menu-pagina's naar deze smarten. |
||
Stabat Mater
In het Johannesevangelie staan Jezus' moeder en zijn geliefde leerling onder het kruis. Dit is Maria's vijfde smart. Deze scène heeft in de iconografie ook geleid tot de zogenaamde Calvarië-afbeeldingen.
Het thema is ook bekend geworden door muziek op de Latijnse tekst van de twintig strofen tellende lofzang Stabat Mater Dolorosa, vermoedelijk geschreven door de franciscaanse dichter Jacopo da Todi (±1230-1306). In de 15e eeuw krijgt het Stabat Mater een plaats in de officiële kerkelijke liturgie van het feest van De zeven smarten van Maria, zowel in de misviering als in de gebedsgetijden. In de mis functioneert het Stabat Mater als sequens, tussenzang tussen de lezingen, en in de getijden als driedelige hymne in de vespers en de lauden. Vanaf dan komt geleidelijk een stroom Stabat Mater-composities op gang. Volgens de 'The Ultimate Stabat Mater Website' hebben zo'n 300 componisten een Stabat Mater gecomponeerd. Op hun site is ook de volledige tekst met Nederlandse vertaling te vinden. Afbeelding: Gustave Adolphe Mossa (1883-1971) - Stabat Mater (1917, aquarel, 43 x 26 cm) |
||
Zeven vreugdenAls tegenhanger van haar zeven smarten zijn de zeven vreugden van Maria in het leven geroepen:
|
||
Gabriël van de Moeder van Smarten
Franciscus Possenti heeft zijn naam verbonden aan de Smarten van Maria. Hij werd in 1838 in Assisi geboren als elfde kind van een pauselijke gouverneur. Hij had een buitengewone verering voor Maria. In zijn jeugd was hij, net zoals zijn leeftijdgenoten van goede komaf, zeer gericht op de wereld en de maatschappij, ging naar theaters, zat achter de vrouwen aan, ging jagen met rijkere mensen. Men gaf hem de bijnaam 'danser'. Maar nadat zijn oudste zuster Marie-Louise gestorven was aan cholera, trad hij op 18-jarige leeftijd in bij de congregatie van de passionisten in Morrovalle (provincie Macerata), waar hij door Maria zelf heen werd geleid. Hij nam daar de naam aan van de aartsengel Gabriël, die Maria de Blijde Boodschap bracht en voegde er Addolorata (van Smarten) aan toe. Hij overleed op 24-jarige leeftijd aan tuberculose. Op zijn kerkelijke feestdag 27 februari (in een schrikkeljaar 28 februari) wordt hij door het Roomse Martelaarsboek als volgt herdacht:
Te Isola in de Abruzzen de heilige belijder Gabriël van de Moeder van Smarten, een clericus uit de congregatie van de passionisten. Vermaard om zijn grote verdiensten, die hij in korte tijd verwierf en om wonderen na zijn dood, werd hij door paus Benedictus XV heilig verklaard.Hij werd in een glazen schrijn bijgezet in het Santuario di San Gabriele dell’Addolorata in Isola del Gran Sasso. De genoemde wonderen na zijn dood zorgden ervoor dat Isola een bloeiend bedevaartsoord werd met zo'n tweemiljoen bezoekers per jaar. Traditie in Italië is dat leerlingen voor hun eindexamen deze pelgrimstocht ondernemen. Hoewel er ook authentieke portretten bewaard zijn van hem als een mooie jongeman, is hij op devotieprentjes te zien in het zwarte habijt van de passionisten en uiteraard in gezelschap van Maria van de Zeven Smarten. Zijn heiligverklaring in 1920 kwam niet geheel onverwacht: de pasionisten vierden in 1920 hun tweede eeuwfeest en een heilige uit hun geleding was zeer welkom. |
||
Maria Dolorosa van Brabant
Maria Dolorosa of Maria de Ellendige is een Brabantse zalige uit de 13e eeuw uit Woluwe nabij Brussel die in de volksdevotie bekendstaat als Lenneke Mare, wat een verbastering zou zijn van Alleyndiger Maria wat dan weer een vertaling zou zijn van Maria Dolorosa.
Ze was het enige kind van een welgesteld echtpaar dat zich van jongs af aan overgaf aan het geloof, haar kuisheid wilde bewaren, afzag van alle bezit en leefde van aalmoezen in een kluis in een bos. Een jongeman ontmoette haar daar en deed haar aanzoek waarop Maria niet inging. Teleurgesteld stopte hij een door hem gestolen zilveren beker in haar bedeltas en beschuldigde haar vervolgens van diefstal. Voor de rechter beweerde hij bovendien dat Maria een heks was die hem betoverd had. Daarom moest een paal drie keer door haar hart worden geslagen. Drie beulen voerden de taak uit waarbij de slagen tot in de verre omstrek waren te horen. Daarna werd ze nog levend begraven. Bij het zien hiervan werd de werkelijke dief krankzinnig. Hij verbleef geketend in een ijzeren kooi. Na zeven jaar bracht men hem naar het graf van zijn slachtoffer. Men bad tot de Maagd Maria, kooi en ketenen werden verbroken en zijn krankzinnigheid verdween. Nadat hij zich op het graf had geworpen en schuld had bekend, daalden dertien mooie vrouwen met brandende kaarsen neer uit de hemel die vertelden dat Maria Dolorosa maar liefst drie kronen droeg in de hemel: die van de vrijwillige armoede, van de kuisheid en van het martelaarschap. Op de plaats van het graf werd een kapel gebouwd, bewaakt door een broederschap. Er vonden talloze wonderen bij het graf plaats dat zorgde voor een cultus rondom haar. De gotische kapel van OLV van Zeven Smarten is vanaf 1363 een pelgrimsoord, waar de Lenneke-Mare-processie plaatsvindt. De vorige vond plaats op 13 april 2024. Haar feestdag als zalige is op 18 juni. Op het hier afgebeelde devotieprentje staat ze voor de aan haar gewijde 13de-eeuwse kapel in Sint-Lambrechts-Woluwe in Brussel. Onder het toeziend oog van de heilige Geestduif en Maria Zeven Smarten draagt ze fier haar martelaarspalm met de enorme spies die haar hart drie keer heeft doorboord. Naast haar verwijst een esculaap naar haar genezende wonderkracht. |
||