Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

(VOOR)VASTEN

Kalenderhervorming
Quatertemperdagen 		Voorvasten
Vasten

Kalenderhervorming

Het nieuwe calendarium van 1969, dat ingevoerd werd na het Tweede Vaticaans Concilie en onderdeel is van de liturgische hervormingen van Paulus VI (paus van 1963-1978; feestdag 29 mei)), bracht wijzigingen aan in de structuur van het kerkelijk jaar. Dat gold ook voor de vastentijd.
  • Het Voorvasten werd afgeschaft
  • Aswoensdag werd het begin van de vastentijd.
    Voorheen werd de eerste zondag van de veertigdagentijd (dus ná Aswoensdag) pas als het officiële begin van de vastentijd beschouwd.
  • Passiezondag werd 'Vijfde zondag in de veertigdagentijd' genoemd
  • Palmzondag kreeg de toevoeging 'Passie van de Heer'
Het overzicht hieronder geeft de oude indeling weer om zodoende Latijnse benamingen te tonen die bijvoorbeeld verband houden met gregoriaanse gezangen. Tussen haakjes is de nu gangbare benaming vermeld.

Quatertemperdagen

Bepaalde dagen van gebed en boete met betrekking tot de oogst werden door Leo de Grote verbonden met het begin van elk van de vier jaargetijden. Omwille van deze vier tijden (quattuor tempora) kregen deze dagen de benaming quatertemperdagen. Het invoeren van de quatertemperdagen heeft men weleens willen verklaren door een kerstening van heidense feesten, waarbij de goden werden aangeroepen voor de vruchtbaarheid van de aarde. Men heeft waarschijnlijk ook rekening gehouden met de vastentijden van de joden in de vierde, vijfde, zevende en tiende maand. In de middeleeuwen werden op de quatertemperdagen pachten en rentes voldaan.
De quatertemperdagen zijn in 1969 afgeschaft en vielen als volgt:
  • lente: woensdag, vrijdag en zaterdag na deze eerste zondag van de Veertigdagentijd
  • zomer: woensdag, vrijdag en zaterdag na Pinksteren
  • herfst: woensdag, vrijdag en zaterdag na Kruisverheffing (14 september)
  • winter: woensdag, vrijdag en zaterdag na de liturgische feestdag van Lucia (13 december).

Voorvasten

  • DOMINICA IN SEPTUAGESIMA
  • DOMINICA IN SEXAGESIMA
  • DOMINICA IN QUINQUAGESIMA
[Carnaval / Vastenavond]

Aan de vastentijd of 40-dagentijd (Latijn Quadragesima) gingen drie zondagen vooraf. Zij werden Septuagesima, Sexagesima en Quinquagesima genoemd, namelijk de '70ste', '60ste' en '50ste' (vóór Pasen). Deze drie benamingen werden soms ook gebruikt voor de hele week die met die desbetreffende zondag begon. De toevoeging van deze drie weken leverde een 'Voorvasten' op, een voorbereiding op de veertigdaagse vasten. Zoals hierboven gezegd is dit Voorvasten in 1969 afgeschaft.

De Legenda Aurea gebruikt in de hoofdstukken 31 tot en met 34 de vier benamingen Septuagesima, Sexagesima, Quinquagesima en Quadragesima ook voor bepaalde tijdvakken waarvan deze zondagen het begin waren:
  • Septuagesima de zeventig dagen van de negende zondag voor Pasen tot en met de zaterdag na Pasen: tijd van afdwaling
  • Sexagesima de zestig dagen van de achtste zondag voor Pasen tot en met de woensdag na Pasen: tijd van weduwschap
  • Quinquagesima de vijftig dagen van de zevende zondag voor Pasen tot en met Pasen: tijd van kwijtschelding
  • Quadragesima de veertig dagen van Aswoensdag tot en met de zaterdag voor Pasen: tijd van geestelijke boetedoening

Vasten

  • FERIA QUARTA CINERUM (Aswoensdag)
  • DOMINICA I IN QUADRAGESIMA - INVOCABIT (Eerste zondag in de veertigdagentijd)
  • DOMINICA II IN QUADRAGESIMA - REMINISCERE (Tweede zondag in de veertigdagentijd)
  • DOMINICA III IN QUADRAGESIMA - OCULI (Derde zondag in de veertigdagentijd)
  • DOMINICA IV IN QUADRAGESIMA - LAETARE (Vierde zondag in de veertigdagentijd)
  • DOMINICA DE PASSIONE - JUDICA (Vijfde zondag in de veertigdagentijd)
  • DOMINICA IN PALMIS (Palmzondag: passie van de Heer), begin van de Goede Week.
De eerste vijf zondagen hadden als naam tevens het eerste woord van het Latijnse Introïtusgebed van betreffende zondag gekregen.
De naam 'Passiezondag' is sinds 1969 gewijzigd in 'Vijfde zondag in de veertigdagentijd'.
'Palmzondag' kreeg de toevoeging 'Passie van de Heer'.
'Laetare' wordt ook wel Midvasten of Halfvasten genoemd.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen