Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Gebouwen Kunstenaars Boeken Exegese Familie (afgeschermd)


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

SALOMO

Glorieus - De troon - Wijsheid, rijkdom en polygamie - Schrijver - Typologie

Glorieus

Salomo, zoon van David en Batseba, was de derde koning van Israël.
Zijn naam betekent ‘vrede’, een andere naam was Jedidja, ‘door Jahwe geliefd’.
Salomo's regering, beschreven in het eerste boek Koningen, was een glorieuze voortzetting van wat David begonnen was: consolidering van Israëls grenzen, uitbouw van internationale betrekkingen en handel met onder andere Egypte, Seba, Tharsis, maatregelen voor economische opbloei, nieuwe administratieve indeling en een enorme bouwactiviteit: fortificaties, het koniklijk paleis en de naastgelegen tempel.
Het werk werd gedaan door 3300 hoofdopzichters, 70.000 sjouwers en 80.000 steenhouwers en de kosten voor dit alles waren astronomisch hoog.
Voor het koninklijk paleis alleen al was aan eten per dag nodig 30 ezelslasten tarweboem en 60 ezelslasten meel, 10 gemeste runderen, nog 20 runderen, 100 schapen en geiten, en dan nog herten, gazellen, reebokken en gemeste hoenders (1 Koningen 5,2-3).
De hal van koninklijk paleis werd 'Het Woud van de Libanon' genoemd vanwege het vele cederhout dat er te zien was.

Het paleis wordt tot in de technische details beschreven in 1 Koningen 7,1-12.
De in zeven jaar tijds gebouwde tempel deed alle heiligdommen buiten Jeruzalem hun betekenis verliezen en werd het enige religieuze centrum van Israël.

De troon

Van ivoor liet hij een grote troon maken, die werd overtrokken met zuiver goud. Zes treden leidden naar de troon, die aan de bovenkant een ronde hoofdsteun had en armleuningen aan weerskanten van de zitting. Naast de armleuningen stonden twee leeuwen en op de zes treden stonden twaalf leeuwen, één aan elke kant van iedere tree. In geen enkel koninkrijk was ooit zo'n troon gemaakt.
(1 Koningen 10,18-20)

Wijsheid, rijkdom en polygamie

Salomo's sprookjesachtige rijkdom en zijn wijsheid worden in de iconografie frequent geïllustreerd door twee verhalen.
Het Salomonsoordeel (1 Koningen 3,16-28)
Van zijn wijsheid getuigde vooral zijn oordeel in de twist tussen twee publieke vrouwen om een kind (zie Rubens).
Dit oordeel stond model voor het spreekwoordelijke Salomonsoordeel.
In de middeleeuwen werd dikwijls recht gesproken in een kerk onder een beeld van Salomo.

Het bezoek van de koningin van Seba (1 Koningen 10,1-13)
Seba is het zuidwestelijke deel van Arabië, nu Jemen.
In joodse en Arabische legenden heet zij Bilkis.
Nieuwsgierig geworden door de berichten over Salomo's rijkdom en wijsheid begaf ze zich naar Jeruzalem, waar de wijsheid van de koning en de heerlijkheden van zijn hof haar stoutste verwachtingen overtroffen.
Dankzij dit bezoek heeft Salomo in de traditie ook een plaats gekregen in de zogeheten kruislegende (zie Piero della Francesca).
Onder de bomen die hij voor de tempelbouw liet kappen was ook de boom op Adams graf.
Het hout ervan kwam niet op maat en werd gebruikt voor een brug.
Toen de koningin van Seba daarover moest, weigerde zij en waadde door de rivier.

Ook de seksuele activiteiten van Salomo zijn legendarisch.
Hij had een uitgebreid harem vanwege het gebruik verdragen met buitenlandse heersers te bezegelen met een huwelijk.
Zo (be)kende Salomo Hettitische, Moabitische, Edomitische, Ammonitische en Sidonische vrouwen wat ook leidde tot afgoderij.

Schrijver

Hij dichtte 3000 spreuken en 1005 liederen, over allerlei soorten planten, van de ceder op de Libanon tot de majoraan die uit de muur groeit, en over de lopende dieren, de vogels, de kruipende dieren en de vissen.
(1 Koningen 5,12-13)
Om die reden kwam veel van de traditionele joodse ‘wijsheid’ in de boeken Spreuken, Prediker en het Hooglied op naam van Salomo te staan.
De westerse volksfantasie bracht Salomo's plantenkennis in verband met geneeskrachtige kruiden, geesten en tovenarij.
Vandaar dat zijn naam menigmaal in oude toverformules voorkwam.
En volgens de Koran was aan Salomo (Soelaimaan) de spraak van vogels onderwezen en verstond hij een mier (Soera 27,16-19).

Op zijn naam staan verder een deuterocanoniek boek en drie apocriefe boeken:
  • Wijsheid van Salomo
    Een 19 hoofdstukken tellend in het Grieks gescheven werk waarschijnlijk tussen 30 VGJ en 50.
  • Psalmen van Salomo
    Een collectie vrome liederen uit 60-30 VGJ.
  • Oden van Salomo
    Een Syrische collectie gnostieke leerdichten uit de 2e eeuw.
    Het Gebed van Manasse is in de Griekse Septuaginta opgenomen als Ode 12 en staat in de NBV-21 bij de deuterocanonieke geschriften.
    Manasse was koning van Juda in de zevende VGJ en volgens 2 Koningen 21,1-18 regeerde hij 55 jaar in Jeruzalem, vanaf zijn twaalfde levensjaar.
    Hij voerde verschillende vormen van afgodendienst in, en het volk had zwaar te lijden onder zijn uiterst wrede regime (zie ook 2 Kronieken 33,1-10).
    In 2 Kronieken 33,11-19 wordt verteld dat Manasse door de Assyriërs wordt gevangengenomen en weggevoerd naar Babel.
    Daar komt hij, op hoge leeftijd, tot inkeer en spreekt dan dit gebed uit, een mozaiek met veel citaten van en verwijzingen naar teksten uit het Eerste Testament.
  • Testament van Salomo
    Een Grieks-joods-christelijk werk uit vermoedelijk de 3e/4e eeuw.

Typologie

De joodse traditie prijst Salomo vanwege de tempelbouw, maar veroordeelt zijn afgoderij en veelwijverij.
De christelijke traditie had daar minder problemen mee, want Salomo werd het type voor Jezus en kreeg binnen het christendom in Ethiopië - die ook geloven dat Salomo bij de koningin van Seba een kind had verwekt - op 17 juni zelfs een eigen feestdag op de heiligenkalender.
De identificatie van Salomo met de bruidegom van de bruid uit het Hooglied was de basis voor de typologie Jezus Christus en de Kerk, een parallellie die in de mystieke literatuur ook op de verhouding Jezus en de individuele ziel werd toegepast en uitgewerkt.

Salomo's troon werd in de middeleeuwse typologie veelvoudig geduid en verstaan als de troon van Maria (zie bijvoorbeeld de leeuwen op Maria's troon op Van Eycks Madonna van Lucca).
In de meerzinnigheid van de symboliek kon Maria zelf tegelijk weer Salomo's troon voor Jezus genoemd worden en als zodanig werd ze ook uitgebeeld.
Uit onder meer deze thematiek kwam in een gecompliceerd proces de afbeelding van de kroning van Maria voort.
Dit proces had alles te maken met uitleg en uitbeelding van het Hooglied en met de beleving van de bruidsmystiek, waarin men Jezus voor de bruidegom-Salomo en de Kerk, de ziel of Maria voor de bruid hield.