Vast patroon
Rond maagdelijke martelaressen ontstond al in de 4e en 5e eeuw een bepaalde romantiek. Veel legendes van vroegchristelijke martelaressen zijn bewaard gebleven in zogenaamde Passiones of Vitae. Die volgen vrijwel alle hetzelfde patroon:
- De maagd krijgt te maken met een begerige koning, koningszoon, landvoogd of rijkaard.
- Hij maakt haar het hof, waarna het meisje verklaart reeds verloofd te zijn met Jezus Christus
- Daarop volgen dan gevangenschap, een poging haar in een bordeel te plaatsen en/of een reeks van heldhaftig doorstane martelingen.
Ambrosius schrijft bijvoorbeeld in De Virginitate over een anonieme maagd uit Antiochië, dat letterlijk en volledig is overgenomen in hoofdstuk 60 van de Legenda Aurea. Het betreft hier vermoedelijk de heilige Theodora (feestdag 28 april). Veroordeeld tot prostitutie werd zij bevrijd door een schrikwekkende soldaat die met haar van kleren wisselde.
- De maagd doet daarbij een beroep op bijstand van haar Hemelse Bruidegom Christus de folteringen te doorstaan.
- Haar dood leidt tenslotte tot de Eeuwige Bruiloft.
- Soms wordt dit gevolgd door een bekering van de minnaar al dan niet met enkele van zijn vrienden, die dan zelf met de maagd eveneens het martelaarschap ondergaan
- Degene die verantwoordelijk was voor haar dood vindt ook zelf vrij snel een niet-natuurlijke dood
|
Schemata
Drie belangrijke schemata ontstonden met betrekking tot de maagden:
- Mysticum Matrimonium
`Mystieke Huwelijk': het Jezuskind op Maria's schoot schuift een bruidsring aan de vinger van een al dan niet geknielde maagd.
- Virgo inter Virgines
'Maagd onder Maagden': zittende of staande maagden in een welig landschap of in een rijk gestoffeerd vertrek omgeven met hun attributen een centraal tronende Maria mt Kind op schoot, de eerste onder de maagden.
- Virgines Capitales
`Kapitale' (belangrijkste) Maagden': Het trio Barbara van Nicomedië, Catharina van Alexandria, Margareta van Antiochie en Dorothea van Caesarea vormen een vaak samen vereerde, aangeroepen en afgebeelde groep (zie onder).
Soms zijn schemata gecombineerd: een van de meisjes ontvangt dan de ring of Maria is omgeven door vier apostelen, drie mannelijke heiligen en de Virgines Capitales.
|
Drietallen
Icoon Novgorod school 16e eeuw
Sophia en haar dochters
Moskou - Tretyakov
Soms worden deze maagden als drietal afgebeeld of vereerd en gerekend tot de zogenaamde pestheiligen.
- De 'Drie Gezusters', Genoveva van Parijs, Bettilla van Maroilles en Eutropia van Reims.
In 1875 werd, mede naar aanleiding van een genezing toegeschreven aan de tussenkomst van deze Drie Gezusters, door inwoners van Swartbroek (gemeente Weert) een kapelletje gebouwd, dat spoedig het hele jaar door werd bezocht door bedevaartgangers uit de wijde omgeving.
- De 'Drie Bethen', drie maagden uit het gezelschap van Ursula.
Zie de paragraaf over hen op de menupagina van Ursula en de elfduizend maagden.
- Fides, Spes en Caritas, dochters van Sapientia.
Dit legendarisch drietal is te beschouwen als de christelijke invulling van de Griekse deugden Pistis, Elpis en Agape, geloof, hoop en liefde en hun moeder heet dan op zijn Grieks Sophia, wijsheid. Het trio heeft samen met de moeder een liturgische feestdag op 1 augustus.
Paulus schrijft bijvoorbeeld in een brief:
Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.
(1 Korintiërs 13,13)
Er zijn in Nederland weinig meisjes die Geloof, Hoop of Liefde worden genoemd, maar in Engelssprekende landen wel: Faith, Hope, Charity.
- Barbara van Nicomedië, Catharina van Alexandrië en Margaretha van Antiochië
Lukas Tausmann (Villacher Werkstätte)
Nothelferaltar: die Heiligen Margaretha, Katharina und Barbara (circa 1515)
Sankt Jakob im Rosental (Kärnten - Oostenrijk) - Wallfahrtskirche Maria Elend
Een Duits oud rijmpje zegt:
Margareta mit dem Wurm
Barbara mit dem Turm
Katharina mit dem Radl
das sind die drei heilige Madl
Daarbij werden ze gekoppeld aan in het Duits ook rijmende standen:
Margaretha aan de boerenstand (Nähr)
Barbara aan de militaire stand (Wehr)
Catharina aan de onderwijzende stand (Lehr)
Vanaf de 14e-eeuw werd dit trio aangevuld met Dorothea van Caesarea en vormen ze gevieren de Virgines Capitales.
|